Bütün aşılarını yaptırmanız, en ufak bir nezlede onu doktora taşımanız yetmiyor. Dört-beş yaşına gelmiş çocuğunuzun, en az bir kere göz ve diş doktoru, bir kere de pedagog tarafından muayene edilmesi gerekiyor. Çalışan anneler olarak, bazen bu kontrolleri ihmal edebiliyoruz. Ancak bu yaşlardaki kontroller çok önemli. Eğer bir problem varsa ve bu erken fark edilirse tedavisi çok daha kısa sürüyor.
Bu hafta Çocuk Göz Doktoru Ayça Çarak, Diş Hekimi Yasemin Yasin ve Klinik Psikolog Funda Akkapulu aşağıdaki dört soruyu cevaplıyor.
- İlk muayene ne zaman olmalı?
- Bu muayenede nelere bakılır?
- Hangi durumlarda acil doktora gidilmelidir?
- Evde nelere dikkat etmeliyiz?
Dr. Ayça Çarak: 0-2 yaş arası göz muayenesi çok önemli
- Görme hücrelerinin çok hızlı geliştiği ve tedaviye çok çabuk sonuç aldığımız 0-2 yaş arasında olmalı… Bebe vision denen aletle bebeklikte tek gözü kapatarak muayene şansı buluyoruz. Bu aletten önce çocuğun gösterdiğimiz işaretlerin ne olduğunu söyleyebilmesini, yani 3 yaşına gelmesini bekliyorduk.
- Doğuştan göz normal mi, göz tansiyonu var mı, göz sinirleri gelişmiş mi, çok sık rastlanan göz tembelliği var mı gibi soruların cevaplarını ararız. Sağ göz bir cismi bozuk görüyor, sol göz net görüyor ise bu iki görüntü üstüste oturmaz. Bu nedenle beyin bozuk göreni eler ve hep iyi gören gözü çalıştırır. Bu durumda sağ gözde, göz tembelliği oluşur. Diğer gözü bantla kapatarak, bu gözün görme kapasitesini yükseltiyoruz. 0-2 yaşta üç ayda başarı sağlarken, 3-5 yaşta bu süre bir seneyi buluyor. Tabii bu yaşlardaki çocuğun tek gözünü kapatmak da zor oluyor.
- Bebeklerde, göz kayması ve şaşılık varsa, devamlı ışığa bakıyorsa (katarakt bebekler, perdeli gördükleri için aydınlığa bakar), gözbebeğinin üstünde beyaz bir gölge varsa (göz arkasında tümör olabilir), 3-5 yaş çocuklarda ise sık sık göz kırpma, başağrısı, yan bakışlar ve göz kaymaları gözleniyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Eğer ailede çocuklukta göz tansiyonu, katarakt gibi genetik geçişli hastalıklar varsa, bir belirti beklemeden doktora gidilmelidir. Anne ve babanın her ikisinin de gözü ileri derecede (8-9 derece gibi) bozuksa dahi, bunun çocuğa geçme olasılığı yüzde 20’dir. Yani sizin gözleriniz bozuk diye, çocuğunuzun da bozuk olacak diye bir şey yoktur.
- 3-5 yaş arasındaki çocuklar game boy gibi küçük aletlerden, televizyonlardaki hareketli ve çok parlak renkli, animasyonlardan uzak durmalı, bilgisayarın başında 15-20 dakikadan fazla vakit geçirmemeliler. Bebekler ise asla televizyona bakmamalıdır.
Dr. Yasemin Yasin: Çocukların yüzde 80’inde ortodontik bozukluk var.
- 4-5 yaşında rutin diş hekimi muayeneleri başlamalı ve altı ayda bir tekrarlanmalı.
- Bu muayenede florlama ve diş ojesi dediğimiz dişleri koruyan fissür sealant uygulaması yapılmakta, ortodontik bir anomili olup olmadığına bakılmaktadır. Ortodontik tedavilerde küçük yaşlarda kolay başarı sağlandığı için, İskandinav ülkelerinde çocukların okula başlamadan film çektirmesi zorunludur. 6 yaşında en dipteki kalıcı azı dişi çıkar. Bu dişin takibi ve koruma altına alınması çok önemlidir. Ayrıca düşen dişin yerine yer tutucu yapmak, yani yerini sabitleyerek yeni gelen dişe hazırlamak gerekir.
- Biberon çürüklerine çok sık rastlıyoruz. Bebeklikten itibaren çocuğun dişlerini kontrol etmeli ve çürük görüldüğü an diş hekimine başvurulmalıdır. Günümüz çocuklarının yüzde 80’inde ortodontik bozukluklar var. Anne babanın bunu küçükken tespit etmesi, tedavi süresini kısaltmaktadır.
- İlk diş çıktığı an, diş bakımı başlamalıdır. Bebeğin dişlerini anne temiz bir gazlı bezle silmelidir. 3-4 yaşındaki çocukların günde en az iki kere dişlerini fırçalaması gerekirken, şekerli bir şey yendikten hemen sonra yine dişler fırçalanmalıdır. Fazla şekerli, karbonhidrattan zengin yiyecekler ve bunların sonucunda üreyen bakteriler, çürükleri de beraberinde getiriyor. 1 yaşından sonra gece sütü mutlaka kesilmelidir. Bu süte, besleyici diye bal, pekmez katılması çürükleri artırır. Anne sütü de çok şekerlidir. Gece boyunca sadece su tüketmelidir.
Dr. Funda Akkapulu: Sosyal zeka yüksekken, el becerisi gelişmemiş olabiliyor.
- Hiçbir sorun yoksa, ilk kontrol 4 yaşında gerçekleşmelidir. 18 aylıktan itibaren pedagojik muayene yapılabilir.
- Bu muayenede oyunlarla, bir gelişim tarama testi yapılır. İfade dili, ince motor, kalın motor, sosyal ve duygusal gelişimlerine bakılır ve sonuçlar yaşlarına göre beklenen düzeyle karşılaştırılır. Çocuğun ilkokula başlamadan dikkati, merakı, yaratıcılığı, öğrenme düzeyi hakkında bu şekilde bir fikrimiz olur. En sık rastladığımız durum, sosyal zekası çok yüksek çocukların, ince motor gelişiminin zayıf olması. Mesela dört yaşındaki çocuk bıcır bıcır konuşurken, makas da tutabilmelidir. Bazı çocuklarda da performans kaygısı gözleniyor. Bunları erken yaşta gidermek çok önemlidir.
- Çocuk göz kontağı kurmuyorsa, meraklı değilse, duygularını söz yerine hareketle ifade ediyorsa, kendi kendine oyun kurup oynamıyorsa, önünü iliklemek, ayakkabısını giymek gibi, öz bakımını karşılamayı reddediyorsa bir uzmana danışılmalıdır. Çocuk öfkeliyse bu 18 aylıktan itibaren belli olur. Önemli olan asgari müşterek de anlaşılmaktır. Mesela kış ayında ince askılı elbise giymek isteyen çocuğa, pantolon kazak yerine, uzun kollu elbise teklif etmek gerekir. Bazen de çocuklar anne babaların anlamadığı anlamsız şeylere öfkelenirler. Mesela “arabanın kapısını ben açacağım” ya da “burnumu silme, sümüğümü yerine koy” gibi şeyler söyleyerek, saatlerce ağlayabilirler. Bu durumda da bir uzmana danışılmalı.
- Çocuklara, oturarak, arada telefonla konuşmadan, yemek yapmadan, tam konsantrasyonunuzu vererek 15’er dakikadan günde 30 dakika vakit ayırmanız, sağlıklı bir gelişim için yeterlidir. Yıkamak, yemek yedirmek bu süreye dahil değildir. Bu zaman diliminde çocuğunuzla sadece oynamalısınız. Beraber, resim yap boz yapabilir, onlara masal anlatabilirsiniz. Bir de haftasonu gezmek çok önemlidir. Ama geziden kasıt alışveriş merkezi veya restoran değildir. Hayvanat bahçesi, müze gibi mekanlara gidilmeli, ara sıra vapura, trene binilmelidir. Çocuklara gezdikleri yeri tanıtmalı, hem eğlenmelerini, hem öğrenmelerini sağlamalıyız. Bu da sağlıklı gelişim açısından gereklidir.
Tüm yazılar için buraya tıklayın.
