Geçen haftaki “Hesabı siz yapın; Sadece anne sütü ile emzirme 6 ay, doğum izni 4 ay” yazısı çalışan anne adaylarının çok ilgisini çekti. Bu yüzden biraz da işin yasal kısmına değinmek istiyorum. İş Hukuku Avukatı Sayın Tahsin Kandemir’e göre, çalışan annelerin emzirme hakkı ile ilgili iş kanunumuz Avrupa ve Dünya standartlarına yakın olsa da, mevzuat ve işveren politikaları açısından uygulanabilir değil. Esnek çalışma saatleri, süt sağım odaları gibi imkanlar sağlanırsa, anneler işi bırakmak zorunda kalmayacak.
Tahsin Kandemir, konuyla ilgili sorularımı yanıtladı.
İş hukukunda, çalışan annenin emzirme hakkı ve süresi ile ilgili madde nedir?
Çalışan annelerin emzirme hakkı 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinin 7. fıkrasında ve 16 Ağustos 2013 tarihli 28737 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 13. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
İlgili madde her ne kadar annelere verilmiş bir hak olarak görülse de, aslında bebeklerin sağlıklı beslenerek büyüyebilmeleri için bebeklere verilmiş ve anneleri aracılığıyla kullandırılan bir haktır.
Süt sağım odalarının durumu ne?
Yine 4857 Sayılı İş Kanununa göre, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
Pratikte bu yasalar ne kadar uygulanıyor?
Kadın çalışan sayısı 100-150 olan işyeri sayısı, bir elin parmağını geçmiyor. Geçse de söz konusu hükümler modern şehir hayatında yetersiz kalıyor. Özellikle ev ve işyeri arasında uzun mesafeler gerektiren, trafik yoğunluğu yüksek metropollerde annenin belirtilen 1,5 saat içinde evine gitmesi, çocuğunu emzirmesi ve tekrar işine dönmesi (veya emzirmek üzere bebeğin çalışma yerine getirilmesi) fiilen mümkün olmuyor.
Peki ya kreşler?
İlgili yasa şöyle der; Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt içinde anaokulu da açmak zorundadırlar. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
Yine pratikte uygulanabilir değil. 150 kadın çalışanı olan şirket sayısı yok denecek kadar az. Olanlar da, kreş yaptırmak yerine, “iş yerinde kreş bulundurmama” cezası ödüyor. Çünkü cezalar düşük.
Peki ideal durum ne?
Süt sağım ve emzirme odaları, bana kalırsa tüm şirketlerde bulunması gereken elzem bir ihtiyaçtır. Çalışan kadın işçi sayısından bağımsız olmalıdır. Maalesef anneler tuvalet veya depo gibi ortamlarda, hijyenik olmayan koşullarda sütlerini sağmaktadır. Danone Nutricia’nın yaptırdığı “Çalışan Annenin 1000 günü” araştırmasında görüşme yapılan şirketlerin sadece yüzde 9’unda emzirme odası olduğu ortaya çıkmıştır. Yine aynı araştırmaya göre iş yerlerinin yarısı süt iznini toplu kullandırıyor ve annelerin yüzde 52’si bebeklerini 13-24 ay arası emzirmeyi hayal ederken, yüzde 42’si olumsuz süt sağma/emzirme koşulları nedeniyle emzirmeyi bırakmaktadır.
Avrupa ülkeleriyle karşılaştırdığımızda, emzirme hakkı konusunda neredeyiz?
29.01.2016 tarihli ve 6663 sayılı torba yasa ile doğum ve evlat edinme halindeki izinler hakkında yapılan değişikliklere rağmen, halen Avrupa’nın gerisindeyiz. Ancak emzirme hakkı konusundaki İş Kanunu hükmümüz Avrupa ülkelerinin gerisinde değil. Hatta 1,5 saatlik süre ve işçinin bu süreyi istediği zaman ve sayıya bölerek kullanabilmesi oldukça ileri seviyede. Ne yazık ki aynı şeyi emzirme odaları düzenlemesiyle ilgili yönetmelik hükmü için söyleyemiyoruz. Avrupa ülkelerinde, Kanada’da ve hatta 2010 yılından beri Amerika genelinde işçi sayısına bakılmaksızın, işyerlerinde tuvalet ve banyodan ayrı bir yerde sadece emzirmeye özel odaların bulunması şartı vardır.
Tüm yazılar için buraya tıklayın.
